even voorstellen: ruimtelijke visie

Zoals inmiddels bekend is, ondersteun ik als stedenbouwkundige de dorpsbewoners van Ulrum bij het opstellen van hun ruimtelijke visie. Maar wat houdt dat in een ruimtelijke visie? En wat wordt eigenlijk verstaan onder ruimtelijke kwaliteit? Met deze bijdrage hoop ik daar enige duidelijkheid over te verschaffen.

Ruimtelijke kwaliteit
In de praktijk zorgt het begrip ruimtelijke kwaliteit voor nogal wat onduidelijkheid. Vaak wordt gedacht dat ruimtelijke kwaliteit iets te maken heeft met het begrip schoonheid. Dit is maar gedeeltelijk juist want de ruimtelijke kwaliteit van de openbare ruimte, een gebouw en dergelijke bestaat namelijk uit de combinatie van de volgende drie onderdelen:

• Belevingswaarde (is het mooi?).
• Gebruikswaarde (is het praktisch in het gebruik?).
• Toekomstwaarde (gaat het lang mee?).

Ruimtelijke visie
Voor het begrip ruimtelijke visie is geen definitie want een ruimtelijke visie is vormvrij. Het voordeel hiervan is dat de ruimtelijke visie optimaal kan worden afgestemd op de behoeften vanuit het dorp. Om toch een eerste indruk te kunnen geven van wat een ruimtelijke visie kan zijn, heb ik aan de hand van een aantal vragen een algemeen beeld geschetst van wat onder een ruimtelijke visie wordt verstaan. De volgende vragen worden beantwoord:

• Wat is een ruimtelijke visie?
• Wat voor karakter heeft een ruimtelijke visie?
• Waarom heb je een ruimtelijke visie nodig?
• Wat staat er in een ruimtelijke visie?
• Hoe komt een ruimtelijke visie tot stand?

Wat is een ruimtelijke visie?
Ik zou een ruimtelijke visie willen omschrijven als een planvorm in woord en beeld waarbij globaal wordt aangegeven hoe men op de korte tot middellange termijn (de zogenaamde planperiode) ruimtelijk het dorp wil doorontwikkelen om het dorp vitaal te houden.

Wat voor karakter heeft een ruimtelijke visie?
Het accent in de ruimtelijke ordening is de laatste jaren zeker in de dorpen verschoven van betrekkelijk grootschalige projecten met nieuwe woonbuurten en dergelijke door met name commerciële partijen in samenwerking met overheden naar meer kleinschalige projecten door dorpsbewoners gericht op het behouden en versterken van ruimtelijke kwaliteiten van de bestaande woningen en openbare ruimte in de dorpen.

Bovenstaande accentverschuiving vraagt om een andere benadering en een ander karakter van een ruimtelijke visie. Zo spelen de aanwezige ruimtelijke kwaliteiten meer dan tevoren een centrale rol bij het bepalen van de ontwikkelingsrichting van het dorp. Daarnaast hebben ruimtelijke visies een flexibel karakter zodat gedurende de planperiode ruimte wordt gegeven aan (nog onbekende) kleinschalige initiatieven door dorpsbewoners.

Waarom heb je een ruimtelijke visie nodig?
Het opstellen van een ruimtelijke visie zoals bedoeld in Ulrum is niet verplicht. Er zijn echter diverse redenen waarom het toch verstandig is om een ruimtelijke visie voor het dorp op te stellen. In het onderstaande zijn ter illustratie een zestal redenen opgesomd:

1. Een ruimtelijke visie draagt bij aan het bewustzijn en de kennis van de dorpsbewoners op het vlak van de ruimtelijke kwaliteiten die het dorp haar unieke karakter geven.
2. Om ervoor te zorgen dat lopende projecten niet uit de verf komen of in de toekomst een obstakel vormen, is het goed om eerst de gewenste ontwikkelingsrichting te benoemen zodat projecten hierop aansluiten en elkaar onderling versterken.
3. Een ruimtelijke visie geeft een globale ontwikkelingsrichting en biedt de helpende hand bij het maken van afwegingen en het structureren van de werkzaamheden van dorpsbelangen.
4. Een ruimtelijke visie signaleert kansen, inspireert en geeft ruimte aan nog onbekende initiatieven.
5. Een ruimtelijke visie schept duidelijkheid. Dit komt het investeringsklimaat in het dorp ten goede. Ook kan de visie worden benut bij eventuele subsidieaanvragen.
6. In een ruimtelijke visie kan het dorp haar visie geven op de toekomst van het dorp. Nieuw gemeentelijk beleid of geplande onderhoudswerkzaamheden voor het dorp kunnen op deze visie afgestemd worden.

Wat staat er in een ruimtelijke visie?
Een ruimtelijke visie bestaat over het algemeen uit de volgende onderdelen:

• beschrijving van de ruimtelijke kwaliteiten, aandachtspunten en kansen in woord en beeld.
• beschrijving van relevant gemeentelijk beleid en lopende projecten.
• beschrijving van relevante ontwikkelingen die op het dorp afkomen en waarmee rekening gehouden dient te worden.
• beschrijving van de hoofdrichting van de gewenste ontwikkeling van het dorp in woord en beeld.
• beschrijving van de wijze waarop de ruimtelijke visie uitgewerkt kan worden.

Hoe komt een ruimtelijke visie tot stand?
Een ruimtelijke visie maak je met elkaar, bij voorkeur met een gemengd gezelschap met lokale deskundigen en professionals met verschillende achtergronden zodat de lokaal aanwezige kennis wordt benut en verschillende inzichten in de ruimtelijke visie kunnen worden vertaald. In algemene zin komt een ruimtelijke visie tot stand in een drietal stadia waarbij er wordt gewerkt van grof naar fijn:

1. Inventarisatie en analyse: in deze fase wordt alle relevante informatie verzameld en bestudeerd.
2. Visievorming: in deze fase wordt op basis van de resultaten uit de analyse de gewenste ontwikkelingsrichting bepaald.
3. Uitwerking: in deze fase wordt de ruimtelijke visie verder uitgewerkt met onder andere een projectenlijst.

Ik ga er vanuit dat met deze bijdrage een beetje duidelijk is geworden wat onder ruimtelijke kwaliteit en een ruimtelijke visie worde verstaan, wat je aan een visie hebt en hoe een dergelijke visie tot stand komt. Boven alles hoop ik dat het helder is dat een ruimtelijke visie vormvrij is en dat je als dorp de inhoud af kunt stemmen op de lokale behoefte. Ik nodig jullie dan ook van harte uit om dat te doen en ik wil jullie daar graag de helpende hand bij bieden!